با پیوستن به کمپین پایان آپارتاید جنسیتی، می‌توانیم صدای تغییر باشیم

لیلی پورزند، کارشناس برابری جنسیتی و فعال حقوق زنان، چند روز پیش مقاله‌ای در روزنامه تورنتو استار منتشر کرده با عنوان: «رژیمی که بدنبال خاموش کردن صدای زنان است، آنها را سرکوب هم می‌کند»

در این مقاله لیلی پورزند براساس تجربه‌های شخصی تشریح می‌کند که چگونه تحت نظام آپارتاید جنسیتی، وجود زنان به عنوان یک تهدید تلقی می‌شود که منجر به محدودیت‌های شدید بر روی بدن، ظاهر، افکار و روحیه آنان توسط قدرت‌مداران می‌شود.

نوشته: لیلی پورزند، کارشناس برابری جنسیتی

اوایل سال ۱۹۷۸، خانواده ما خرید اولین تلویزیون رنگی، که جایگزین تلویزیون کوچک سیاه و سفید ما شد، را جشن گرفت. به خوبی به یاد دارم که در محله‌مان چه شگفتی‌ای بوجود آمد و همسایه‌ها هر دلیلی پیدا می‌کردند تا فقط تلویزیون جدید مدل «شارپ» ما را ببینند.

برخلاف دیگر بچه‌ها، برنامه‌های مورد علاقه‌ام نه فیلم‌های انیمیشن، بلکه برنامه‌های موسیقی بود. بعد از شام، مقابل تلویزیون می‌ایستادم و از خواننده محبوبم گوگوش تقلید می‌کردم، در حالی که او در لباس‌های رنگارنگ می‌خواند و می‌رقصید و والدین، مادربزرگ و مادر مادربزرگم را در خانه چند نسلی‌مان سرگرم می‌کرد.

در طول انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹، با نگاه کودکانه‌ام می‌توانستم ببینم که همه چیز در اطرافم در حال تغییر است. روال خواندن و رقصید‌نم با گوگوش بعد از شام، زمانی که شبکه‌های تلویزیونی پخش تصاویر خواننده‌های زن را متوقف کردند و به جای آن، پس‌زمینه‌هایی از طبیعت را نمایش می‌دادند در حالی که آهنگ‌های گوگوش به‌عنوان صدای پشت صحنه پخش می‌شد، دچار تغییر شد.

با وجود تصاویر کسل‌کننده، به خواندن و رقصیدن ادامه دادم و عشق‌ام به موسیقی‌اش را حفظ کردم. اما آن شادی زودگذر بود. به زودی رژیم صدای خوانندگان زن را به‌طور کامل ممنوع کرد. ممنوعیتی که در ۴۵ سال گذشته همچنان برقرار است. هرگز فراموش نخواهم کرد که سال‌ها بعد، گوگوش را در یک فروشگاه محلی دیدم، که به آرامی خرید می‌کرد و از سر تا پا لباس سیاه پوشیده بود و صورتش پشت عینک‌های بزرگ پنهان شده بود. تضادی کامل با هنرمند پرجنب و جوشی که زمانی او را تحسین می‌کردم. 

بیست سال بعد، گوگوش سرانجام ایران را ترک کرد. هنگامی که در سال ۲۰۰۰ بر روی صحنه در ایر کانادا سنتر در تورنتو ظاهر شد، هزاران ایرانی به مدت چهار ساعت مدام گریه می‌کردند، زیرا او برای اولین بار در ۲۱ سال به‌طور عمومی برنامه اجرا می‌کرد. لحظه‌ای که صدای آسمانی‌اش را رها کرد، تمام دوران کودکی‌ در برابر چشمانم ظاهر شد. احساس می‌کردم که کل ملت در حال سوگواری برای سرنوشت خاموش خویش است.

هفته گذشته، حکومت طالبان قانونی را تصویب کرد که صدای زنان را در مکان‌های عمومی ممنوع می‌کند و زنان را مجبور به پوشاندن خود از سر تا پا، حتا صورتشان می‌کند. از سال ۲۰۲۱، زنان افغان از دسترسی به آموزش و کار محروم شده‌اند و محدودیت‌های شدید دیگری بر آن‌ها تحمیل شده است. این قانون جدید، لایه‌ای دیگر از خشونت برپایه بر جنسیت است و حمله‌ای مستقیم به هویت و انسانیت زنان و دختران افغان به شمار می‌آید.

در نظام آپارتاید جنسیتی، افراد صاحب قدرت، وجود زنان را به‌عنوان تهدید تلقی می‌کنند، که نتیجه آن ایجاد محدودیت‌های شدید بر بدن، ظاهر، افکار و روح آنان است.

خاموش کردن صدای زنان نه تنها جامعه را به نیمی از توانایی‌های خود تقلیل می‌دهد، بلکه محیطی ناامن و یکنواخت برای همه ایجاد می‌کند. صدای زنان بیشتر از سخن گفتن آن‌ها اهمیت دارد؛ زیرا نماد کل وجود و مشارکت‌های فکری آن‌ها است، که به اندازه‌ی مردان حیاتی است.

از سال ۲۰۲۳، فعالان حقوق زنان در دیاسپورای ایران و افغانستان گردهم آمده و گروه‌های مختلفی را تشکیل داده‌اند تا کمپینی با عنوان “پایان آپارتاید جنسیتی” راه‌اندازی کنند. هدف این کمپین گسترش تعریف آپارتاید در قوانین بین‌المللی است تا نه فقط شامل آپارتاید نژادی، بلکه سلسله‌مراتب جنسیتی نیز بشود. هدف این کمپین گسترش ابزارهای اخلاقی، سیاسی و قانونی موجود برای بسیج تلاش‌های جهانی علیه سیستم‌های آپارتاید جنسیتی و در نهایت پایان دادن به آن‌ها است.

زنان و دختران در افغانستان از خشونت‌های سیستماتیک، گسترده و هدفمند رنج می‌برند. این خشونت نه تنها مجاز است بلکه توسط قانون‌گذاران، قوه قضائیه و مقامات تعریف، رسمی، ترویج می‌شود بلکه مورد تشویق هم قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی سکوت جامعه بین‌المللی تنها شعله‌های این خشونت مداوم و سیستماتیک را شعله‌ورتر می‌کند.

هر یک از ما مسئولیت شخصی و عمومی داریم که صدای انسان‌های بی‌صدا باشیم. زمان آن رسیده است که با زنان و دختران افغان به ‌شکل قاطع و رسمی ایستادگی کنیم و صدای خاموش آن‌ها را تقویت کرده و برای حق آن‌ها برای زندگی با کرامت و آزادی مبارزه کنیم.

با پیوستن به کمپین پایان آپارتاید جنسیتی، می‌توانیم صدای تغییر باشیم.