ما و جهان محتضر

فريده جلايى فر – روانشناس و منتقد اجتماعى 

  جهان امروز در حال احتضار بسر مى‌برد وما هم نا دانسته با اين احتضار همراهيم.

مذهب‌گرايى به اشكال مختلف در آمده و ما از تشخيص آن ناتوانیم. مذهب لزوماً اديان سنتى شناخته شده نيست. هر تفكرى كه بنا را بر صحت و عقلانيت مطلق خود بگذارد و حاضر به شنيدن مخالف خود نباشد، مذهب است.

اگر به تصويرى بزرگ‌تر نگاه كنيم و از جهان فردى خود بيرون بیاييم، جهانِ در حال احتضار را خواهيم ديد.

امروز ما بيشتر از هر زمان ديگرى دچار احساسات شديد و بدون تفكر هستيم!

گويا به فرداى جهان و فرزندانمان نمى‌انديشيم، و به اندازه‌ى كافى صبور نيستيم و جهان را در قالب شخصى خود مى‌بينيم!

از مذهبى‌ها انتقاد مى‌كنيم، در حالى‌كه خود مذهبى مى‌انديشيم!

به سياست‌مداران خرده مى‌گيريم، و خود به سياست‌بازى آلوده‌ايم!

به ديكتاتورها ناسزا مى‌گوييم، در حالى‌كه خود ديكتاتورهايى كوچك هستيم!

مكان و ديدگاه خود را تغيير نمى‌دهيم تا بتوانيم ديد بازتری داشته و توان ديدن همه چيز و همه كس را در خود افزايش دهيم! 

زبان را تنها وسيله‌اى براى نقد ديگران مى‌خواهيم و چگونگى و استفاده از زبان ارتباطى آزاد از جبر و زورگويى را نمی‌شناسیم!

ودر انتها، جامعه‌اى بيمار را به تفاهم همه جانبه‌ ترجيح مى‌دهيم!

گويا فراموش كرده‌ايم به چه دليلى اين جا هستيم و نام «مهاجر» را با خود حمل مى‌كنيم!

فراموش كرده‌ايم ما قربانيان استبداد هستيم و قربانيان ندانم كارى‌هايمان!

فراموش كرده‌ايم راه حل‌هاى مسالمت‌آميز و دور از خشونت، موفق‌ترين‌ها هستند و خشونت‌ها و كلام‌هاى جبرى، هميشه نيروهاى غيردموكرات و واپسگرا را تقويت مى‌كنند!

هر خبر و گفته‌اى را بدون عبور از صافى عقلانيت ذهنى‌مان، مى‌پذيريم و به ديگران منتقل مى‌كنيم، وهويت فردى و خرد خود را به سهولت به اخبار دروغين و غيرانسانى مى‌فروشيم!

تصور مى‌كنيم دموكراسى را، بدون در نظر گرفتن زمينه‌هاى فرهنگى، مى‌توان به جامعه‌اى تزريق كرد!

جامعه‌اى نابالغ و چشم به‌راه قهرمان، هرگز آماده‌ى پذيرش دموكراسى نيست.

دموكراسى را نمى‌شود، حتا به گران‌ترین بها، خريدارى كرد.

امروز شاهد فرو پاشيدن دموكراسى‌هاى غربى هستيم و باز دست نياز به آنها دراز كرده و اميدواريم كه آنها دموكراسى را به ديارمان صادر كنند! در حالى‌كه دموكراسى آنها با سرمايه‌دارى بى در و پيكر و ناروا دست به گريبان است!

ايران ما هنوز تصوراتش بر پايه‌هاى دينى و اسطوره‌اى استوار است و هنوز جايگزينى براى مذهب پيدا نكرده است.

براى جايگزين كردن مذهب يا هر ايدئولوژى مذهب‌گونه، تنها كار فرهنگى كار ساز است و اين مسئوليتى است، که نه فقط بردوش روشنفکران‌مان، که برعهده‌ی تك تك ماست! قرار نيست كار فرهنگى را تنها به عهده‌ى روشنفكران گذاشت.

كار فرهنگى را بايد از خانه‌ها‌يمان آغاز كنيم تا به جامعه برسيم، پريدن از فهم جامعه و ديكته كردن به جامعه كار نكرده و کار نخواهد كرد.

كار فرهنگى كارى است كه جستجو مى‌كند، پاسخ مى‌دهد، اما مى‌داند كه پاسخش آخرين پاسخ نيست. انتقاد مى‌كند، اما ويران نمى‌كند، تغيير مى‌دهد، اما تغييرات برتر آينده را مى‌پذيرد، رنگارنگى جامعه را مى‌شناسد و به آن احترام مى‌گذارد و صبورانه به گفتگو و تبادل افكار ادامه مى‌دهد.

اولين گام براى آغاز يك كار فرهنگى، دست بر داشتن از «خود شيفتگى» است.

فرويد: «انسان حتا مالك خانه‌ى خويش هم نيست».

خود شيفتگى، مانع از ديدن واقعيات است و رابطه‌ى نزديكى با «دين» و «اسطوره» داشته و اجازه نمى‌دهد تجديد نظر شود! و نگاهى سنگواره‌اى را حفظ مى‌كند!

اگر از پنجره‌اى گسترده‌تر نگاه كنيم، مى‌بينيم كه تمام تاريخ ضد بشرى ما إنسان‌ها از درك نادرست‌مان نسبت به يكديگر می‌آيد، و نفع خود را به نفع همگانى ترجیح دادن و نهايتا از پنجره‌ى همدلى نگاه نكردن!

بيونگ چول هال: «در دنياى نئوليبراليسم، نظام حاكم مانند گذشته سركوبگر نيست، بلكه وسوسه‌گر و جذاب است».